سرطان معده (gastric cancer) به شرایطی گفته می شود که سلول‌های سرطان روی پوشش داخلی معده ایجاد شده باشند. این نوع از سرطان ممکن است گسترش یابد و از معده به دیگر بخشهای شکم، به خصوص کبد، ریه‌ها، استخوان، دیواره شکم و گره‌های لنفاوی سرایت کند.
علائم بیماری:
بیماری در مراحل اولیه هیچ علامت بالینی ندارد
سوزش معده
درد در ناحیه بالای شکم و احساس سنگینی در ناحیه بالای شکم
دشواری در بلع (ديسفاژي) بویژه در تومورهاي ناحيه ابتدايي معده
احساس پر بودن معده همراه با درد، قبل از سیر شدن در غذا خوردن
تهوع، بی اشتهایی ، کاهش وزن و زردی پوست
وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ
استفراغ خونی بويژه هنگامي كه تومور در ناحيه انتهايي معده قرار دارد
كشف توده شكمي قابل لمس که در اغلب موارد نشان دهنده رشد طولاني مدت و انتشار موضعي تومور است . شايعترين محل براي انتشار خوني تومور معده، كبد است.
كم خوني، فقر آهن در مردها و خون مخفي در مدفوع می تواند یکی از علائم احتمالی باشد.
شیوع بیماری
سرطان معده در فهرست پنجگانه شایعترین سرطانهای ایران قرار دارد. این سرطان همچنین کشنده ترین سرطان در ایران است . طبق آمار حاصل از نتایج مطالعات در ایران، سهم سرطان معده از مجموع کل مرگهای ناشی از سرطان 16 درصد است.
بر اساس نتایج «نخستین گزارش ثبت سرطان معده مبتنی بر کل جمعیت ایران» سالانه حدود 10 هزار و 500 مورد جدید سرطان معده در ایران بروز می کند و از هر 100 هزار ایرانی، 158 نفر مبتلا به این بیماری می شوند.
سهم مردان در سرطان معده بیش از زنان است؛ به طوری که از هر 10 هزار و 498 مورد «سرطان معده بروز یافته سالانه» ، 7 هزار و 150 مورد در مردان و 3 هزار و 348 مورد در زنان رخ داده است . به عبارتی، 21.24 مرد از هر 100 هزار مرد و 9.44 زن از هر 100 هزار زن ایرانی مبتلا به این بیماری شده است.
از کل موارد ثبت شده سرطان معده در سال 1393، 60 هزار و 432 هزار (53.9 درصد) سهم مردان و 51 هزار و 628 مورد (46.1 درصد) سهم زنان بوده است.
شیوع سرطان معده در دنیا رو به کاهش است اما در کشورهای در حال توسعه، شیوع سرطان معده، یا ثابت مانده یا در حال افزایش است.
مناطق دارای بیشترین شیوع سرطان معده
شمال غرب ، پرخطرترین منطقه ایران در میزان بروز سرطان معده است و پس از آن مناطق شمال، غرب، شرق، جنوب و مرکز ایران دارای بیشترین تا کمترین میزان بروز سرطان معده هستند. اردبیل ، زنجان ، خراسان شمالی ، آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی و خراسان رضوی را می توان شش منطقه بسیار پرخطر ایران در میزان بروز سرطان معده نام برد.
سن بروز سرطان معده:
بروز سرطان معده عمدتا از 50 سال به بالا آغاز می شود و زیر سن 40 سال به ندرت رخ می دهد. سن شیوع و افزایش شیب بیماری، از 60 سال به بالاست. بیشترین سنین بروز سرطان معده در مردان و زنان ایرانی به ترتیب «60 – 64» و « 65 – 69 » سال است. سن بروز سرطان معده در ایران 10 سال جوانتر از دنیاست.
علل ابتلا به سرطان معده:
هيپرتروفي شديد ( رشد بيش از حد سلولها) در چين هاي معده
عفونت میکروبی به نام هليكوباكترپيلوري. نقش این میکروب در ابتلا به سرطان معده بسیار مهم است اما ابتلا به این میکروب ، برای بروز سرطان معده به تنهایی کافی نیست و باید عوامل خطر دیگری نیز وجود داشته باشند؛ با این حال می توان گفت 90 درصد افراد مبتلا به سرطان معده آلوده به میکروب هلیکوباکتر پیلوری بوده اند.
زخم هاي معده و برخي پوليپ ها (پوليپ هايي كه استعداد بدخيمي دارند)
گاستريت آتروفيك ( بيماري كه در خلال آن جدار معده دچار تحليل مي شود)
جراحي معده در گذشته ( برداشتن قسمت انتهاي معده)
كاهش اسيديته معده
مصرف طولاني غلظت بالايي از نيترات ها در غذاهاي دودي، خشك و نمك سود
استفاده از رژیم های غذایی پرنمک و شور
مصرف سیگار، قلیان، تریاک
مصرف زیاد گوشت قرمز بویژه گوشت کباب شده
مصرف زیاد خامه پرچرب
مصرف نوشیدنی های داغ و از جمله چای داغ که در مناطق شمالی کشور بسیار رایج است
سابقه خانوادگی
روشهای تشخیص سرطان معده:
آندوسکوپی و نمونه برداری (بیوپسی)
رادیوگرافی با ماده حاجب (باریوم)
درمان سرطان معده:
جراحی و برداشتن تمام معده یا قسمت های سرطانی . اگر بیماری در زمان تشخیص پیشرفت کرده باشد عمل جراحی، امکان پذیر نخواهد بود. در صورت عدم جراحی به علت پیشرفت سرطان، سایر درمان ها شیمی درمانی به ندرت می توانند باعث بهبودی بیمار شوند
سرطان معده مرگبارترین سرطان در ایران و بیشترین نقطه بروز آن در ناحیه کاردیای معده است و به سختی درمان می شود و 80 درصد مبتلایان حداکثر ظرف دو سال پس از ابتلا فوت می کنند.
پیشگیری از بیماری:
اصلاح سبک زندگی و پرهیز از عوامل خطر یاد شده در رژیم غذایی موثر در بروز سرطان معده
مصرف مداوم میوه و سبزیجات تازه در وعده های چندگانه طی شبانه روز
تاثیر مصرف روزانه یک عدد قرص آسپرین 80 میلی گرم با تجویز پزشک، برای مردان بالای 40 سال و زنان بالای 50 سال . تحقیقات مهم جهانی نشان داده است که مصرف این قرص نه تنها در پیشگیری از سرطان معده بلکه در پیشگیری از سایر سرطانها نیز بسیار موثر است و در آمریکا به عنوان کشوری که بروز سرطان معده در آن بسیار کاهش یافته، مصرف مستمر این قرص توصیه شده است. افرادی که مصرف روزانه قرص آسپرین 80 میلی گرم را تحمل می کنند، آن را از سن 50 سالگی، به صورت دائم و حداقل برای مدت 10 سال استفاده کنند.
اندوسکوپی دوره ای و ریشه کنی میکروب هلیکوباکتر پیلوری در افرادی که بستگان درجه اول آنها از سرطان معده فوت کرده اند.